در زمان غیبت امام زمان (علیه السلام) منتظران آن حضرت چه وظایفى بر عهده دارند؟
در تفکر شیعى انتظار موعود به عنوان یک اصل مسلّم پذیرفته شده، و از آن به عنوان برترین اعمال یاد شده و تأکید شده است که منتظر فرج باشید و از رحمت خدا مأیوس نباشید (به جهت طولانى شدن غیبت) چرا که بهترین اعمال در پیش خداوند انتظار فرج است.
از بررسى اخبار و روایات معصومین(علیهم السلام)وظایفى چند در عصر غیبت براى منتظران استفاده مى شود:
1 ـ شناخت حجت خدا و امام زمان (علیه السلام): مهم ترین وظیفه ى یک فرد منتظر تلاش براى کسب معرفت نسبت به وجود مقدس امام زمان (علیه السلام) است; چرا که انسان بدون شناخت امام و منزلت او نمى تواند وظیفه ى خود را در رابطه ى با او تشخیص دهد. در روایت آمده است: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة». «هر کس بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد به مرگ جاهلیت مرده است.»
2 ـ تهذیب نفس و کسب فضایل اخلاقى (خود سازى فردى): منتظر واقعى همیشه در صدد کسب فضایل اخلاقى و آراسته شدن به صفات خوب انسانى است.
3 ـ تلاش براى اصلاح جامعه (خود سازى اجتماعى): تلاش براى برطرف کردن مفاسد اجتماعى از طریق امر به معروف و نهى از منکر و اهتمام براى تربیت نسل مهذّب و کارا و خلاصه آماده سازى زمینه براى ظهور امام زمان (علیه السلام)یکى از وظایف منتظر واقعى است، چون تا زمینه ى ظهور فراهم نگردد امکان ظهور امام زمان (علیه السلام)میسر نخواهد شد.
4 ـ کسب آمادگى هاى فکرى و فرهنگى و نظامى براى یارى امام زمان (علیه السلام): چرا که آن حضرت پس از قیام به یارانى نیاز دارند که حداقل در یکى از عرصه ها بتواند مفید واقع گردد.
5 ـ توبه از گناهان
6 ـ اطاعت و پیروى از نایبان امام زمان (علیه السلام): همان طور که مى دانیم در زمان غیبت امام زمان (علیه السلام) مردم موظفند در تمام کارها و حوادث، به توصیه ى ائمه ى اطهار(علیهم السلام)بویژه امام زمان (علیه السلام) به فقهاى جامع الشرایط ـ که نواب عام آن حضرت هستند ـ مراجعه کنند و به احکامى که آن ها طبق موازین شرعى صادر مى کنند، عمل نمایند.
7 ـ دعا براى سلامتى امام زمان (علیه السلام) و تعجیل فرج ایشان: منتظر واقعى در هر صبح و شام با خلوص نیت از پیشگاه خداى مهربان سلامتى و ظهور امام زمان (علیه السلام)را درخواست مى نماید.
8 ـ صدقه دادن براى سلامتى امام زمان (علیه السلام)
9 ـ انجام اعمال عبادى مانند خواندن نماز و قرآن، زیارت نمودن به نیابت از امام زمان (علیه السلام)
10 ـ توجه به اماکنى که مورد عنایت امام زمان (علیه السلام) است نظیر مشاهد مشرفه، مسجد سهله، مسجد جمکران و ...
11 ـ توسل به امام زمان (علیه السلام) و زیارت آن حضرت با زیارت ها و دعاهایى که در کتب ادعیه مانند مفاتیح الجنان آمده و از آن جمله موارد ذیل است:
الف) دعاى عهد که هر روز صبح بعد از نماز خوانده مى شود: اللهم رب النور العظیم و رب الکرسى الرفیع ... ،
ب) دعاى اللهم عرفنى نفسک فانک لم ان لم تعرفنى نفسک ... این دعا در عصر روز جمعه خوانده مى شود،
ج) دعاى که براى برآورده شدن حاجات ذکر شده است و با این عبارت شروع مى شود: الهى عظم البلاء و برح الخفاء ...،
د) دعا براى سلامتى امام زمان (علیه السلام): اللهم کن لولیک الحجة ابن الحسن ...،
هـ) دعاى حضرت مهدى (علیه السلام) که با این عبارت آغاز مى شود: اللهم ارزقنا توفیق الطاعة و بعد المصیبته ...،
و) زیارت آل یاسین.
جهت توضیح بیشتر به کتابهاى (وظیفة الانام) و (شیوه هاى یارى قائم آل محمد علیه السلام) مراجعه شود
قرآن کریم در سوره مائده، آیه 54، دورهاى را به نام دوره ارتداد براى جوامعاسلامى پیشبینى کرده، مىفرماید.
یا ایها الذین آمنوا من یرتد منکم عن دینه فسوف یات الله بقوم یحبهم و یحبونهاذلة على المومنین اعزة على الکافرین یجاهدون فى سبیل الله و لا یخافون لومة لائمذلک فضل الله یؤتیه من یشاء و الله واسع علیم
اى کسانى که ایمان آوردهاید، هر که از شما از دینش بازگردد چه باک; زودا که خدامردمى را بیاورد که دوستشان بدارد و دوستش بدارند . در برابر مؤمنان فروتنند و دربرابر کافران سرکش; در راه خدا جهاد مىکنند و از ملامت هیچ ملامتگرى نمىهراسنداین فضل خداست که به هر کس که خواهد ارزانى دارد، و خداوند بخشاینده و داناست
بر اساس این آیه شریفه و با توجه به برداشتى که علامه طباطبایى (قدس سره) در جلدپنجم تفسیر المیزان در توضیح این آیه شریفه داشتهاند و با توجه به روایاتى که ازاهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) رسیده است مىتوان پیشگویىهایى براى آینده جوامعاسلامى، از جهت فرهنگى، سیاسى و اقتصادى داشت . از جمله پیشگویىها این استکه در دوران پایانى عمر زمان و یا به تعبیر خود روایات آخرالزمان جوامع اسلامى ومسلمین دچار دو حرکت متعاکس از نظر برخورد با ارزشها مىشوند
در آخرالزمان دو گروه مقابل هم قرار مىگیرند: عدهاىگرفتار فساد و فتنه دوره آخرالزمان و دچار مشکلات مىشوند و به عبارتى میکروبهایىکه در آخرالزمان وجود دارند در روح آنها نفوذ مىکند و دین آنها را دچار مشکلمىکند
و در نقطه مقابل دقیقا در همان زمان گروه دیگرى وجود دارند که آنها در برابراین حوادث و این آفات اجتماعى و یا دینى مقاومت و صبورى مىکنند، پایمردى از خودشاننشان مىدهند و آنها مىتوانند از زمینهسازان فرج آقا و مولا امام زمان (علیه السلام) باشند
بر اساس پیشگویى قرآن دوره ارتدادى براى جوامع اسلامى و مسلمین ممکن است رخبدهد و در نقطه مقابل به جاى افرادى که مرتد شدهاند انسانهاى دیگرى با خصوصیاتىکه آیه شریفه یک یک آنها را ذکر مىکند، جایگزین مىشوند . از این مطلب بر مىآیدکه جوامع اسلامى و مخصوصا جوامعى که از نظر بنیه هاى اعتقادى دچار ضعفهایى هستندیک دوره ارتداد یا برگشت از ارزشهاى دینى را پیش رو خواهند داشت . البته در نقطهمقابل انسانهایى خواهند بود که جایگزین این انسانهاى مرتد مىشوند
ارتداد در اینجا به معنى برگشت از اصول اعتقادى نیست; آنچنان که در فقه مصطلحاست . بلکه یک اصطلاح قرآنى است که به معنى برگشت از ارزشهاست . وقتى که به روایات اسلامى مراجعه مىشود مىتوان دریافت : در آنها هم نشانههایى بر این موضوع وجود داردبر همین اساس، بحثى تنظیم شده است به نام آسیب شناسى آخرالزمان، یعنى آفتهایى کهممکن است گروههایى از مردم و یا ارزشها و مقدسات در دوره آخر الزمان گرفتار آنبشوند . به عبارتى وقتى که خانواده و برخورد پدر و مادر و فرزندان دردوره آخر الزمان از دیدگاه روایات مورد دقت قرار مى گیرد معلوم می شود که آسیبها وآفتهایى در خانوادهها و در ارتباط بین افراد و اعضاء خانواده ممکن است وجود داشتهباشد که اگر همه مؤمنین این آفتها و آسیبها را به دقت از دیدگاه معصومین (علیهم السلام) موردمطالعه قرار بدهند چند نتیجه براى آنها خواهد داشت
نتیجه اول این است که آنها براى اینکه در دامن این آفتها و آسیبها نیفتند براىخودشان نوعى حراست و حفاظت ایجاد مىکنند .
نتیجه دیگر اینکه براى آنها زمینه یکنحوه پیش بینى و زمان شناسى فراهم مىشود
بحث از مقابله دو گروه در آخرالزمان، که در روایات به آناشاره شده، از آن رو بر شیعیان لازم است که جایگاه خود را و وظیفه خود را بهشکل روشن در این اتفاقات و وقایعى که ممکن استبه شکلى در جوامع اسلامى اتفاق بیفتدیا در حال اتفاق باشد، بدانند و بتوانند خود را در برابر اتفاقهاى ناگوارشمصونیتببخشند و ان شاء الله از کسانى باشند که جزء سربازان و نوکران آقا امام زمان(عجل الله فرجه) قرار دارند
در دوره آخرالزمان بر اساس این آیه شریفه یک دوره بازگشت از ارزشها وجود داردکه با مراجعه به روایات تفصیل ، تفسیر و تبیین این بازگشت به دقت دیده می شوددر روایات از یک سو آسیبهایى که در آخرالزمان متوجه مقدسات و ارزشهایى چون امر بهمعروف و نهى از منکر، قرآن، اذان، برخورد با علما و ... مىشود ذکر شده است . ازسوى دیگر آسیبهایى که براى آحاد مردم جامعه; مانند علما، حکام، پدر و مادرها،فرزندان، زنان و مردان پیش مىآید یکى یکى به آنها اشاره شده است
از دیدگاه دیگر مىتوان به این قصه این جور نگاه کرد که آسیبهایى ممکن استاز نظر اقتصادى، سیاسى و اخلاقى و اعتقادى گریبانگیر مردم شود که علم به اینآسیبها نوعى روشنى در ذهن انسان ایجاد مىکند، افقى را باز مىکند که باعث مىشودانسان مواظبتهاى جدى نسبتبه خودش داشته باشد و وظیفه خودش را بهتر تشخیص دهد
حضرت استاد مطهرى در کتابى که درباره حضرت مهدى (علیه السلام) دارند به همین آیه شریفهاشاره مىکنند
این آیه شریفه مىفرماید: اى کسانى که ایمان آوردهاید اگر عدهاى از شما درپایبندى به اصول و ارزشهاى دینى دچار برگشت و ارتجاع و ارتداد شدند خداوند متعالگروه دیگرى از مؤمنین را جانشین مىکند که آنها در مرحله دیندارى و دین باورى بسیاربسیار قوى و خالصانه عمل مىکنند . گروهى که جانشین شما هستند با این خصوصیات هستندکه «یحبهم و یحبونه» ; آنها خداوند متعال را دوست دارند و خداوند متعال هم ایشانرا دوست دارند که یک پیوند عاطفى دو طرفه بین این گروه از مؤمنین و خداوند و از طرفخداوند با این افراد وجود دارد .
از خصوصیات دیگرى که اینها دارند این است که دربرابر مؤمنین انسانهاى متواضع و فروتنى هستند «اذلة على المؤمنین» که نشان دهندهارتباط سالم اجتماعى است که بین این گروه مؤمنین وجود دارد
صفتبعدى که خداوند متعال براى این گروه ذکر مىکند مىفرماید: «اعزة علىالکافرین»؛ در برابر بیگانگان فکرى و در برابر کسانى که از نظر فکرى انسانهاىسالمى نیستند و در حد کفر و نفاق هستند، موضعگیرى سخت دارند و هیچ نرمشى در برابرآنها نشان نمىدهند
صفتبعدى این گروه جانشین ، این است که «یجاهدون فى سبیل الله» ; در مسیر خداوندمتعال از خودشان و از مال خودشان مایه مىگذارند . اینها روحیه جهادى و یا بهعبارتى روحیه بسیجى دارند و در مسیر خدا از همه موجودىهاى خودشان سعى مىکنند کهمصرف کنند .
و باز صفت دیگر «و لایخافون لومة لائم»؛ این چنین افرادى که جانشینگروه مرتد هستند کسانى هستند که از سرزنش سرزنش کنندگان و ملامتها، از هر سویى کهباشد ترس و ابایى ندارند و در برابر جنگ روانى که از طرف دشمن به آنها اعمال مىشودمقاومت دارند
بعد نهایتا خداوند متعال مىفرماید: «ذلک فضل الله یؤتیه من یشاء»؛ این گروهجانشین با این خصوصیات کسانى هستند که شامل فضل خداوند متعال هستند و بعدمىفرماید: «والله واسع علیم
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دستشان را بر شانه سلمان زدند و فرمودندمن هولاء»؛ این گروه جانشینى که کاملا معتقد و جدى وارد میدان دین مىشوند و آنآسیبهاى دوره آخرالزمان کمتر مىتواند در آنها نفوذ کند از ایرانیانى هستند کهمعتقد و پا برجا هستند و آنها مىتوانند مروج و مؤید دین در آن مقطع زمانى باشند
از این آیه استفاده مىشود که در آخرالزمان دو گروه مقابل هم قرار مىگیرندعدهاى گرفتار فساد و فتنه دوره آخرالزمان و دچار مشکلات مىشوند و به عبارتىمیکروبهایى که در آخرالزمان وجود دارند در روح آنها نفوذ مىکند و دین آنها رادچار مشکل مىکند و در نقطه مقابل دقیقا در همان زمان گروه دیگرى وجود دارند کهآنها در برابر این حوادث و این آفات اجتماعى و یا دینى مقاومت و صبورى مىکنند،پایمردى از خودشان نشان مىدهند و آنها مىتوانند از زمینهسازان فرج آقا و مولاامام زمان (ع) باشند
بد نیست این مطلب به عنوان مژده تقدیم شود ، مژدهاى که شاید براى آنهاکه معتقد به حرکت در مسیر امام زمان (علیه السلام) هستند، بشارت بسیار زیبایى باشد و نقطهحرکتى باشد براى اینکه هر چه بیشتر در مسیر امام زمان (علیه السلام) و ترویج فرهنگ اهلبیت علیهم السلام) تلاش بیشترى شود
ذیل همین آیه شریفه روایتى است که در چند تفسیر، از جمله در تفسیر المیزان ومجمع البیان هم نقل شده است. در این روایت آمده است که وقتى این آیه نازل مىشود ازپیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) سؤال مىشود که این گروه جانشین چه کسانى هستند؟ در یک روایتبسیارکوتاه و زیبا که براى همه ایرانیان مؤمن مىتواند این مژده خیر و بشارتى باشد آمدهاست: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دستشان را بر شانه سلمان زدند و فرمودند «من هولاء»؛ این گروهجانشینى که کاملا معتقد و جدى وارد میدان دین مىشوند و آن آسیبهاى دوره آخرالزمانکمتر مىتواند در آنها نفوذ کند از ایرانیانى هستند که معتقد و پا برجا هستند وآنها مىتوانند مروج و مؤید دین در آن مقطع زمانى باشند
این شاید خودش جاى بحث مفصل داشته باشد که ما مىتوانیم این آیات و روایات را درکنار هم بگذاریم و شوق دیندارى بیشتر و روح فداکارى بیشتر در مسیر دین را درجوانهایمان که استعداد دیندارى بالاتر و بهترى دارند احیاء کنیم . که این به صورتجداگانه مىتواند مورد بحث قرار بگیرد . فقط به عنوان یک مژده : در بعضى از روایات، این گروه جانشین از نسل سلمان فارسى هستند و یا بهعبارتى صحیحتر که امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «به سلمان، سلمان فارسى نگویید، سلمانمحمدى (صلی الله علیه و آله) بگویید» و اینها از تبار سلمان محمدى (صلی الله علیه و آله) هستند
به هر حال این آیه شریفه خبر مىدهد از اینکه در یک قطعهاى از زمان گروهى ازامت اسلامى دچار ارتداد و برگشت از ارزشها مىشوند و در زندگى هر یک از آنها یکىاز آفتها و میکروبهاى خاص از نظر اقتصادى، سیاسى، اعتقادى و اخلاقى وارد مىشودگروهى در نقطه مقابل آنها با خصلتهایى که در آیه شریفه ذکر شده وارد مىشوند وپرچم دفاع از دین را بر دوش مىکشند . دقیقا وقتى که به روایات رجوع شود درعلائم آخرالزمان مىتوانیم نشانههاى دو گروه را یک یک پیدا نمود . این گروهى که ازاعوان، انصار و یاران حضرت مهدى (علیه السلام) هستند، چند خصوصیتشان در آیه شریفه بیان شدهاست
بر اساس پیشگویى قرآن دوره ارتدادى براى جوامع اسلامى و مسلمین ممکن است رخبدهد و در نقطه مقابل به جاى افرادى که مرتد شدهاند انسانهاى دیگرى با خصوصیاتىکه آیه شریفه یک یک آنها را ذکر مىکند، جایگزین مىشوند
آنها کسانى هستند که خدا را دوست دارند و خدا هم آنها را دوست دارد . کسانىهستند که در برابر مؤمنین فروتنند در برابر کافرین سربلند و عزیز زندگى مىکنندکسانى هستند که اهل جهاد هستند و نهایتا کسانى نیستند که با جنگ روانى از میدانبیرون بروند . این چند خصوصیتى که در آیه شریفه ذکر مىکند
اما، کسانى که حقیقتا پیرو اهلبیت (علیهم السلام) باشند نشانههاى دیگرى هم دارند که درروایات به شکل تفصیلى توضیح داده شده است . در مورد گروهى هم که دچار ارتدادمىشوند در روایات نشانههاى زیادى از ایشان دیده می شود که مىتوان با مطالعهروایات به خصوصیت اخلاقى و نشانههاى تفصیلى این گروه پى برد
مراد از بحث آسیبشناسى دوره آخرالزمان این است که: افرادى را که درآخرالزمان دچار ارتداد از ارزشها مىشوند به تفصیل طبقه بندى کرده و به خصوصیاتآنها پى برده شود
در روایات بر این مطلب تاکید شده که آن آسیبها و آفتهایى را که در آخرالزمانوجود دارد بشناسید; زیرا اگر آنها را نشناسید ممکن است دامن شما را هم بگیرد . لذااگر شیعیان چنین مطالعه تفصیلى داشته باشند مىتوانند جایگاه خود را مشخص کنند کهآیا از کسانى هستند که نشانههاى ارتداد از ارزشها در زندگى آنها آشکار استیااز کسانى هستند که جانشین این گروه مرتد مىتوانند باشند؟
بنابراین با توجه به بحث از مقابله دو گروه در آخرالزمان، که در روایات به آن اشاره شده، بر همه شیعیان لازم است که جایگاه خود و وظیفه خود را به شکل روشن در ایناتفاقات و وقایعى که ممکن استبه شکلى در جوامع اسلامى اتفاق بیفتد یا در حال اتفاقباشد، بدانند و بتوانند خود را در برابر اتفاقهاى ناگوارش مصونیتببخشند و انشاء الله از کسانى باشند که جزء سربازان و خدمتگزاران آقا امام زمان (علیه السلام) قرار دارند
در بررسى آیات و روایات مربوط به آخر الزمان مىتوان تقسیم بندىها و طبقهبندىهاى متفاوتى ارایه کرد . یک تقسیم بندى این است که روایات بر اساس گروهها و افرادمختلفى که در آخرالزمان دچار آسیب و آفت مىشوند بررسى شوند; یعنىوضعیت زنان، مردان، جوانان و ... در آخر الزمان به تفکیک مورد بررسى قرار گیردوتقسیم بندى دیگر این است که بر اساس آفتها و آسیبهاى مختلفى که گریبانگیر جوامعاسلامى مىشود، یعنى آفتهاى اعتقادى، اقتصادى، اخلاقى و ... به بررسى روایاتپرداخته شود.
<بسم الله الرحمن الرحیم>
حضرت حجه ابن الحسن المهدی امام زمان<ارواحنا فداه> دوازدهمین پیشوای معصوم در نیمه شعبان سال ۲۵۵هجری در سامراء دیده به جهان گشود نام مبارک آن حضرت هم نام پیامبر اسلام (صلی الله علیه و اله) <م.ح.م.د>است.
او فرزند امام حسن عسکری یازدهمین پیشوای شیعیان است و کینه اش <ابوالقاسم> می باشد و مادرش بانوی گرامی<نرجس>است.القاب معروف آن حضرت غبارتند از:
مهدی موعود/حجت/قائم/خلف صالح/صاحب الزمان/و بقیه الله و...که مشهورترین آنها مهدی می باشد.
حضرت مهدی (ارواحنا فداه)دو دوره غیبت داشت:یکی کوتاه مدت (غیبت صغری)که از سال ۲۶۰هجری قمری شروع شد و در سال ۳۲۹که حدود هفتاد سال می شود پایان یافت.و دیگری دراز مدت (غیبت کبری)که از سال ۳۲۹شروع شد و تا هنگام ظهور و قیام آن حضرت ادامه خواهد داشت.
تقدیم به ساحت مقدس عمه ی بزرگوار امام زمان ارواحنا فداه حضرت زینب کبری )ع)
سرود غربت
به نام رب مهدی لب گشایم سرود غربتش را می سرایم
سخن از غربت مهدی زهراست سخن از بی وفایی من و ماست
غم مهدی غمی جان کاه باشد از آن کم تر کسی آگاه باشد
کجا یوسف چنین زندان کشیده کجا یعقوب این هجران کشیده
شکیبایی از او شرمنده گشته ز غم جان و دلش آکنده گشته
زند ایوب زانو محضر او بیاموزد صبوری در بر او
هزار و یک صد و هفتاد سال است که می داند که مولا در جه حال است؟
فدای غربتش یاور ندارد به این غربت کسی باور ندارد
از او مظلوم تر در این جهان کیست ز کنه غربتش کس با خبر نیست
به غیبت سوز و اشک و آه دارد چو جد خویش سر در چاه دارد
تو گویی خار در چشمش نشسته دلش از غفلت شیعه شکسته
قسم بر صورت زهرا که نیلی ست به رخساری که آزرده ز سیلی ست
در این غم اشک آل الله جاری ست حدیث قرن ها چشم انتظاری ست
بیا هجرت کنیم اینک به کویش رویم العفو گویان رو به سویش
ز رنج غربتش یادی نماییم امام خویش را یاری نماییم
بیا زهرای اطهر شاد سازیم ز زندان یوسفش آزاد سازیم
پس از عمری که دنبال سرابیم بیا چون حر به درگاهش شتابیم
که مهدی چشمه ی آب حیات است سبیل الله کشتی نجات است
مدار دهر قطب روزگار اوست در این دوران ولی کردگار اوست
به یمن اوست نازل گشته باران مطیع اوست خورشید درخشان
قرار آسمان ها و زمین است چو احمد رحمه للعالمین است
به جسم مرده ی عالم چو جان است پدر بر جمله ی خلق جهان است
حسین بن علی در این زمان اوست ولی امر بر خلق جهان اوست
هرآن کس معرفت بر او ندارد به راه جاهلیت پا گذارد
خوش آن روزی که بازگردد انا المهدی طنین انداز گردد
خدایا پرچمش را باز گردان به زهرا یوسفش را باز گردان
به حق مادرش زهرای اطهر به خون فرق اکبر خلق اصغر
به شام و کوفه ی غم بار زینب وداع آخر دلدار زینب
دگر اصلاح کن امر فرج را عیان کن بر جهان ختم حجج را
غم مهدی مگر پایان ندارد سحر آیا شب هجران ندارد.
غریب و یکه و تنهاست ومهدی کجا شد شیعیان پس رسم مردی؟
به مهدی عرصه ی عالم چو تنگ است چنین غفلت برای شیعه ننگ است
همه در عالم ذر عهد بستیم ولیکن عهد خود با او شکستیم
همه کردیم مهدی را فراموش رسد هل من معین همواره بر گوش
به مهدی ظلم ها بسیار کردیم به او رفتار چون اغیار کردیم
به سینه سوز هجرانش نداریم خبر از اشک چشمانش نداریم